Muziek laat herinneringen ongefilterd door. Het zorgt ervoor dat zij niet worden overschreven door de nieuwe werkelijkheid; je bent weer waar je was, met het gevoel dat je toen had.
Het gefluit van de ‘Colonel Bogey March’ werpt mij weer terug in de tijd: een tienjarig jongetje, drie hoog, met mijn broers in het Hilversums flatje van mijn overgrootvader.
Ik heb hem gelukkig nog mogen kennen. Een lieve man.
Het gefluit komt uit de film-klassieker ‘Bridge on the River Kwai’.
Opa Dik adviseerde, nee sommeerde, ons naar deze klassieker te kijken. Want hij was, althans zo zei hij, als één van die soldaten-acteurs. Wij deden er wat lacherig over. Wij konden opa’s zwaarlijvigheid moeilijk rijmen met het atletisch postuur van Lt. Colonel Nicholson. Opa lachte net zo hard mee.
De harde realiteit: als krijgsgevangene van de Japanners verrichtte hij dwangarbeid aan de Birmaspoorlijn, ofwel ‘Death Railway’. 15.000 krijgsgevangenen stierven aan uitputting, ziekte en ondervoeding. Dan waren er nog de Japanse interneringskampen. En de surrealistische situatie dat Japanse kampbewakers opeens engelenbewaarders werden om Nederlanders en Indische Nederlanders – de Indo’s, de mengbloeden – te beschermen tegen de Indonesische activistische vrijheidstrijders, de pemuda’s. En dan nog de Indische Nederlanders die buiten de kampen bleven: de zogenaamde buitenkampers, zoals de familie van mijn oma. Zij waren makkelijk slachtoffer van moordzuchtige onafhankelijkheidsstrijders. Het scheelt slechts een ‘split second’-keuze tussen het levend begraven worden of het verder leven, tussen het niet zijn en het zijn. Dat een nieuwe generatie, zoals de mijne, gewoon bestaat is geen vanzelfsprekendheid.
De capitulatie van Japan op 15 augustus 1945, de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië op 17 augustus 1945, de politionele acties, de repatriëring van 300.000 Indische Nederlanders, de generaties na mij zegt dit allemaal nog weinig tot niets. Hetzelfde geldt voor D-Day op Normandië of de Slag om Arnhem.
Het is bewonderenswaardig hoe de organisatoren van de Liberty Concerts met hun grootse plannen voor Normandië en Berlijn in 2019 de millennials bewust willen maken van de geschiedenis. Of beter gezegd: van hun geschiedenis, van het gegeven hoe hard hun vrijheid is bevochten.
De organisatoren noemen de nieuwe generatie: Freedom Fighters. Een sterk concept. De uitdaging is om met respect voor de gevallenen, veteranen en hun familieleden het verhaal te vertellen en de vrijheid te vieren op een wijze waarmee de jongere generaties recht in hun hart worden geraakt. Het is zoeken naar de juiste ‘tone of voice’.
Wij gaan, met een aantal partners, de uitdaging aan om de juiste ‘tone of voice’ te vinden met een project rond de Slag om Arnhem in 2019. Dan is het 75 jaar geleden. Veel veteranen zullen er dan niet meer over zijn. Des te belangrijker is het om het verhaal op een juiste manier aan de jongere generaties over te brengen.
Gino
